Καλύτερα λιγότερα, αλλά καλύτερα.
Μπορούμε να διαβάσουμε να μελετήσουμε και να συμφωνήσουμε να διαφωνήσουμε να συμπληρώσουμε , αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα περάσει απαρατήρητη η συνέντευξη του Álvaro García Linera (AGL στο κείμενο).
Ο Alvaro είναι πρώην αντιπρόεδρος της Βολιβίας αλλά και ένας από τους πλέον σημαντικούς σύγχρονους μαρξιστές διανοούμενους και πολιτικούς .
Στα παρακάτω κράτησα από την συνέντευξη ΜΟΝΟ ένα μέρος που κατά την γνώμη μου απευθύνεται στα ερωτήματα του «πάσα ένα» προοδευτικού πολίτη, ο οποίος προβληματίζεται για το σημερινό επίπεδο της εφαρμοσμένης πολιτικής και των συνεπειών της. Ειδικά νομίζω πως τα προοδευτικά κόμματα, τέτοιες εμπειρίες σαν του Alvaro δεν μπορούν να τις περνάνε σαν να μην υπάρχουν.
Η πλήρης συνέντευξη στο τεύχος του Jacobin América Latina, «El laberinto latinoamericano» ( Μπουένος Αιρες) πάρθηκε από τους Martín Mosquera, Florencia Oroz. Η μετάφραση είναι από Παπαδομανωλάκης Παναγιώτης.
MM FO: Πώς θα χαρακτηρίζατε την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στη Λατινική Αμερική; Παρόλο που φαίνεται να βρίσκεται σε εξέλιξη ένας «νέος προοδευτικός κύκλος», φαίνεται επίσης να είναι πολύ πιο μετριοπαθής και συμφιλιωτικός από τον προηγούμενο. Συμφωνείτε με αυτήν την άποψη;
AGL: Προτιμώ να μιλάω για κύματα παρά για κύκλους, επειδή οι «κύκλοι» υποδηλώνουν ντετερμινισμό, ενώ το «κύμα» είναι πιο ρευστό και δυναμικό. Ο Μαρξ χρησιμοποίησε την έννοια των κυμάτων το 1848 δείχνει ότι μέσα σε μια επανάσταση υπάρχουν κινήσεις και ότι αυτές έρχονται σε κύματα.
Δεν μπορούμε να περιμένουμε αυτό το νέο κύμα να είναι επανάληψη του πρώτου, για πολλούς λόγους. Πρώτον, η εκτίναξη των πόρων έχει τελειώσει και τα τελευταία χρόνια έχουν δει μια άνευ προηγουμένου οικονομική ύφεση. Επιπλέον, τώρα έχουμε να κάνουμε με ένα διαφορετικό καστ ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των νέων ηγετών.
Αλλά υπάρχει ένα ακόμα βαθύτερο θέμα: σε αντίθεση με την περίοδο από το 2005 έως το 2015, όταν η Δεξιά κατακλύστηκε από το προοδευτικό κύμα, τώρα αρχίζει να βρίσκει ένα υπόβαθρο — αυτοσχέδιο και κοντόφθαλμο, ίσως, αλλά παρόλα αυτά ένα υπόβαθρο. Η αντίδρασή της είναι αντιδημοκρατική, ένα είδος βίαιου, μισογύνικου, ρατσιστικού και συντηρητικού νεοφιλελευθερισμού.
…Υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Κατά την άποψή μου, ζούμε σε ένα είδος παύσης αυτή τη στιγμή. Όταν μας λείπει οποιοσδήποτε ορίζοντας, όπως τώρα, δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα, ούτε βέλος που να δείχνει προς κάποιο τελικό σημείο. Γιατί μας λείπει αυτός ο προσανατολισμός; Γιατί σήμερα όλοι νιώθουν αβέβαιοι για σχεδόν τα πάντα. Αν θα έχουν δουλειά αύριο, αν θα υπάρξει άλλη πανδημία, και ούτω καθεξής.
…Αυτή η στρατηγική αβεβαιότητα είναι ένα νέο στοιχείο για το νέο προοδευτικό κύμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί….
Εν μέσω αυτού του χάους, είναι σημαντικό τα προοδευτικά σχέδια να είναι αυτοαμφισβητούμενα, να προσπαθούν να ξεπεράσουν τις αδυναμίες τους και να αξιοποιήσουν αυτό που έκαναν σωστά.
… οι προοπτικές για ένα προοδευτικό, αριστερό σχέδιο θα εξαρτηθούν από δύο πράγματα, για το ένα από τα οποία έχουμε ήδη συζητήσει: πρέπει να υπάρχει ένα στάδιο συλλογικής δράσης για να μπορέσει να αναληφθεί οποιοδήποτε προοδευτικό έργο . Το δεύτερο είναι ότι αυτό το έργο πρέπει να είναι λαϊκό- όχι ένα έργο για τις λαϊκές τάξεις αλλά από τις λαϊκές τάξεις…
MM FO: Υπάρχει μια μακροχρόνια συζήτηση για το πώς οι λαϊκές κυβερνήσεις στη Λατινική Αμερική πρέπει να αντιμετωπίσουν τις άρχουσες τάξεις όταν προχωρούν στην επίθεση. Αναπόφευκτα καταλήγει κανείς να κάνει παραχωρήσεις προκειμένου να διευρύνει τη βάση πολιτικής υποστήριξης; Ή, αντιθέτως, είναι θέμα ριζοσπαστικοποίησης της σύγκρουσης προκειμένου να δημιουργηθούν ευνοϊκότερες συνθήκες για την ήττα των αντιδραστικών δυνάμεων;
AGL: Το ζήτημα του τρόπου αντιμετώπισης της ολιγαρχίας είναι περίπλοκο. Οι επαναστάσεις που επετεύχθησαν με στρατιωτικά επιτεύγματα δεν είχαν ποτέ να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα., καθώς η στρατιωτική νίκη διευθετεί τα πράγματα με την απλή διάλυση της ολιγαρχίας. Από την άλλη πλευρά, όπου πρόκειται για ζήτημα πολιτικού μετασχηματισμού μέσω δημοκρατικών εκλογών, πρόκειται για ένα πρόβλημα που θα επιμείνει καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας σας στην κυβέρνηση, διότι πρέπει να συνυπάρχετε με την αστική τάξη. Πρέπει να είμαστε σαφείς ως προς αυτό: πρέπει να συνυπάρχεις μαζί τους, γιατί τέτοιες είναι οι συνθήκες του τρόπου με τον οποίο ήρθες στην εξουσία, και δεν έχεις την ικανότητα να διαλύεις μια ολόκληρη κοινωνική τάξη. Αυτό είναι, με απλά λόγια, το πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα ο κοινωνικός και πολιτικός μετασχηματισμός στη Λατινική Αμερική (και θα συνεχίσει).
Η ιδέα του δημοκρατικού σοσιαλισμού πρέπει να σχεδιαστεί με τον ίδιο τρόπο. Όσο ο κοινωνικός μετασχηματισμός πρέπει να ακολουθήσει τη δημοκρατική εκλογική πορεία, οι προοδευτικές κυβερνήσεις πρέπει να βρουν πρακτικές μεθόδους για να συνυπάρξουν με τον επιχειρηματικό τομέα. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο επειδή αυτή η τάξη διαθέτει συνταγματικά αναγνωρισμένους πόρους και ιδιότητες, αλλά διαθέτει επίσης την ικανότητα να κατευθύνει την ανάπτυξη και η απλή εθνικοποίηση των βιομηχανιών δεν επιλύει το ζήτημα του οικονομικού συστήματος. Η εθνικοποίηση των μέσων παραγωγής θέτει τα πράγματα στα χέρια ενός μονοπωλίου. Το κράτος είναι ένα μονοπώλιο, το μονοπώλιο των μονοπωλίων, ενώ η κοινωνικοποίηση αφορά τον εκδημοκρατισμό των μέσων παραγωγής.
Το κράτος μπορεί να βοηθήσει στην υπεράσπιση μιας διαδικασίας κοινωνικού μετασχηματισμού και να αντισταθμίσει ορισμένες επιχειρηματικές πιέσεις, αλλά αυτά είναι απλά τακτικά, περιστασιακά μέτρα. Μια προοδευτική κυβέρνηση μπορεί και πρέπει να υιοθετήσει αυτά τα μέτρα. Και για να το κάνει αυτό – εάν δεν θέλει να κατακλυστεί πλήρως από τις υπάρχουσες οικονομικές δυνάμεις – θα χρειαστεί ένα κράτος που μπορεί να ελέγξει τουλάχιστον ένα μέρος του ΑΕΠ και να μπορεί να ασκήσει ορισμένα μέτρα: φορολογία, δημοσιονομική πολιτική, επενδύσεις και, όπου απαραίτητο, εθνικοποίηση.
Η βασική στιγμή για μια προοδευτική κυβέρνηση είναι όταν μπορεί να αναλάβει αρκετή οικονομική δύναμη για να μην περικυκλωθεί από μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις. Το κράτος πρέπει να ελέγχει το 30% του ΑΕΠ. Αυτό επιτρέπει σε κάποιον να ασχοληθεί με τον επιχειρηματικό τομέα από μια θέση εξουσίας και όχι υποταγής. Και εάν αυτά τα στρώματα καταστρώνουν συνωμοτικά μέτρα, πρέπει να αντιμετωπιστούν με αντίμετρα: ερευνάτε τις φορολογικές καταθέσεις, τις ιδιοκτησίες, τους τραπεζικούς λογαριασμούς και ούτω καθεξής.
Τώρα, πότε μπορεί ένα προοδευτικό κίνημα να ξεπεράσει αυτό το είδος τακτικής συνύπαρξης; Όταν η ίδια η κοινωνία είναι ικανή να ξεπεράσει τον επιχειρηματικό τομέα · όταν η κοινωνία γενικά – όχι μια προοδευτική κυβέρνηση, όχι ένα κόμμα – εκμεταλλεύεται τη δυνατότητα εκδημοκρατισμού του πλούτου. Εάν η κοινωνία δεν εγείρει αυτό το αίτημα, η κυβέρνηση μπορεί να αντικαταστήσει το ένα μονοπώλιο με το άλλο. Η μορφή θα είναι διαφορετική – όχι ένα ιδιωτικό μονοπώλιο, αλλά ένα μονοπώλιο κοινών πόρων. Στην πραγματικότητα, το κράτος είναι αυτή η δυαδικότητα: ένα μονοπώλιο κοινών αγαθών.
Εάν εθνικοποιήσετε τους τομείς, αυτοί οι πόροι είναι κοινοί, αλλά ανήκουν στο κράτος ως μονοπώλιο. Τελικά δεν έχετε εξαλείψει την απόσταση μεταξύ του εργάτη και των μέσων παραγωγής. Η δυνατότητα μετάβασης προς ένα διαφορετικό καθεστώς ιδιοκτησίας εξαρτάται από το εάν η κοινωνία μπορεί να πιέσει για την κοινωνική διαχείριση του πλούτου. Και αυτό με τη σειρά του εξαρτάται από τους εργαζόμενους κάθε τομέα (τράπεζες, βιομηχανίες κ.λπ.) και από την κοινωνία στο σύνολό της. Εάν είναι πρόθυμοι να πάνε προς αυτή την κατεύθυνση, ο ρόλος μιας προοδευτικής κυβέρνησης είναι να καθοδηγήσει τα πράγματα και τη διαδικασία. Έτσι, στην ερώτησή σας – θα πρέπει μια προοδευτική κυβέρνηση να ανατρέψει την επιχειρηματική τάξη; – η απάντηση είναι ότι πρέπει, αλλά μόνο όταν η κοινωνία πηγαίνει προς αυτή την κατεύθυνση.
MM FO: Τονίζετε ότι οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί προέρχονται τελικά από την κοινωνία των πολιτών και όχι από το κράτος. Αυτό εγείρει ένα ακανθώδες ζήτημα: εάν το ριζοσπαστικό πεδίο του έργου μιας προοδευτικής κυβέρνησης εξαρτάται από μια κινητοποιημένη κοινωνία και εάν το κράτος με τη σειρά του αφήνεται καλύτερα να ασχολείται αποκλειστικά με τις «υποθέσεις του κράτους», δεν περιορίζεται η κοινωνία σε αυτό το όραμα σε ένα είδος από μηχανής θεού ; Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, πώς μπορούμε να περιμένουμε από την κοινωνία των πολιτών να παραμείνει κινητοποιημένη και να πιέσει για πιο ριζοσπαστικούς μετασχηματισμούς όταν η Αριστερά φτάσει στην εξουσία;
AGL: Το κράτος είναι μια κατάσταση της κοινωνίας: όπως υπάρχει μια υγρή, μια αέρια και μια στερεά κατάσταση της ύλης, το κράτος είναι μια κατάσταση της κοινωνίας. Το να σκεφτόμαστε το κράτος με αυτόν τον τρόπο μας βοηθά να αποφύγουμε τις ινστρουμενταλιστικες, αντικρατικές και ορισμένες αφελείς-«μαρξιστικές» αναγνώσεις του κράτους. Αυτό συμβαδίζει με την αντίληψη του Μαρξ για το κράτος ως μια ψευδαίσθηση κοινότητας: είναι μια κοινότητα, αλλά είναι απατηλή στο βαθμό που αποτελείται από μονοπώλια – ανεξάρτητα από το πόσο αυτή η ιδέα μπορεί να μοιάζει με παράδοξο.
Οι αναρχικοί και ορισμένοι «μαρξιστές» θα πουν ότι δεν πρέπει να πάρουμε την εξουσία, επειδή η εξουσία είναι ήδη αυτό που έχει κοινό η κοινωνία. Αλλά τι κοινό έχουν οι Αργεντινοί; Όλα όσα έχουν κοινά είναι ήδη στο κρατος: μια γλώσσα, ιδρύματα, ιστορία, φυσικός πλούτος, φόροι, ένα σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, δικαιώματα και ούτω καθεξής. Όλα αυτά βρίσκονται στο κράτος, χωρίς να είναι κάτι που προήλθε από το κράτος.
Τώρα, το κράτος συγκεντρώνει όλα όσα είναι κοινά, τα ιδιοποιείται. Το κράτος είναι ακριβώς αυτό: η ικανότητα για μονοπώλιο και συγκέντρωση όσων προέρχονται από την κοινωνία. Δεν μπορούμε να φανταστούμε το κράτος πέρα από την κοινωνία γιατί, όπως είπα προηγουμένως, το κράτος είναι ένας τρόπος να είναι η κοινωνία.
Η δύναμη και η αδυναμία ενός κράτους, ουσιαστικά, προέρχονται από την ίδια την κοινωνία. Στη Λατινική Αμερική, οι πόροι εθνικοποιήθηκαν όταν η κοινωνία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτό ήταν που χρειαζόταν, επειδή ανήκε στους Βολιβιανούς, τους Εκουαδοριανους, τους Βενεζολάνους και ούτω καθεξής. Πριν από τον Έβο, τον Κορέα ή τον Τσάβες, οι άνθρωποι είχαν ήδη αρχίσει να αισθάνονται έτσι.
Τελικά η κυβέρνηση εθνικοποιεί τις βιομηχανίες και τους πόρους, και υπάρχουν χρήματα για την κατασκευή σχολείων και νοσοκομείων, για την καταβολή καλύτερων μισθών, και ούτω καθεξής. Τα πράγματα βελτιώνονται, αλλά δεν αλλάζει το γεγονός ότι υπάρχει αυτό το μονοπώλιο. Δεν υπάρχει άμεσος έλεγχος του πλούτου εκτός από ένα μονοπώλιο, με το οποίο οι άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται ή μπορούν να συνεργαστούν, αλλά παραμένει ένα μονοπώλιο. Αυτά είναι τα περιθώρια στα οποία πρέπει να εργάζεται πάντα μια προοδευτική κυβέρνηση….
Αυτό οδηγεί σε ένα περαιτέρω ερώτημα: Γιατί δεν μπορεί μια προοδευτική κυβέρνηση να ασκήσει περαιτέρω πίεση; Γιατί δεν μπορεί να ξεκινήσει για τον σοσιαλιστικό ορίζοντα;
Τι σημαίνει καν σοσιαλισμός, σε αυτήν την περίπτωση; Σημαίνει ότι εθνικοποιούμε τις τράπεζες, τις επιχειρήσεις και τη βιομηχανία; Όπως και να έχει, ποτέ δεν ήταν αυτός ο λόγος του σοσιαλισμού. Αν κοιτάξει κανείς πίσω στο 1917 ή, ακόμα πιο πίσω, στην Κομμούνα των Παρισίων του 1871, βρίσκει την ίδια μαρξιστική ιδέα: ο σοσιαλισμός δεν είναι εθνικοποίηση. Ο σοσιαλισμός δεν είναι ο εκδημοκρατισμός της πρόσβασης στα αγαθά, αλλά ο εκδημοκρατισμός του ελέγχου, της ιδιοκτησίας, της χρήσης και της διαχείρισής τους.
Το ερώτημα λοιπόν είναι, πώς μπορεί κανείς να ενσταλάξει αυτή την κοινότητα αγαθών; Μέσω εκτελεστικού διατάγματος; Προφανώς όχι, επειδή ένα διάταγμα είναι κάτι που επιβάλλεται από μια γραφειοκρατία ή ελίτ, ακόμα και αν αυτή η ελίτ είναι λαϊκή , επαναστατική ή ό,τι άλλο. Αλλά ένα πράγμα που μάθαμε από τις κοινωνικές επαναστάσεις του εικοστού αιώνα είναι αυτό: δεν μπορείτε να πείτε, «εκπροσωπώ την εργατική τάξη.» Δεν μπορώ να αποδώσω στον εαυτό μου την εκπροσώπηση της εργατικής τάξης, ή των γυναικών, ή των ιθαγενών. Το κίνημα των γυναικών θα προωθηθεί από τις γυναίκες, το ιθαγενές κίνημα από τους ιθαγενείς και το εργατικό κίνημα από τους εργαζόμενους.
Ο εικοστός αιώνας έχει δείξει ότι δεν μπορείτε να υποκαταστήσετε την κοινωνία με το κράτος. Λοιπόν, πού μας αφήνει αυτό; Μια κυβέρνηση μπορεί να ωθηθεί προς μια ριζοσπαστική κατεύθυνση μόνο όταν η ίδια η κοινωνία αποφασίσει ότι πρέπει να το κάνει.
Θα συμβεί αυτό; Σίγουρα το ελπίζουμε, γιατί αυτό είναι το όνειρο του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Ο δημοκρατικός σοσιαλισμός δεν είναι ένα συγκεκριμένο σύνολο πολιτικών. Είναι η πιθανότητα μιας κλιμάκωσης των κοινωνικών μετασχηματισμών να συνδυάζονται για να επιτύχουν τη νίκη. Είναι η ιδέα μιας υπερχείλισης της δημοκρατίας: από το εκλογικό πεδίο στο κράτος, από το κράτος στην οικονομία, στο εργοστάσιο, στην τράπεζα, τα χρήματα, τα περιουσιακά στοιχεία, και ούτω καθεξής.
MM FO: Δεν υπάρχει κίνδυνος να υπερεκτιμηθούν οι κίνδυνοι μιας κρατικοκεντρικής προσέγγισης της πολιτικής; Φαίνεται να δηλώνετε ότι ορισμένες κοινωνικές μορφές – χρήμα, αγορά, αξία – δεν μπορούν απλώς να αλλάξουν με κυβερνητικό διάταγμα ή αυθόρμητη εθνικοποίηση και ότι πρέπει να υπάρξει μια μακρύτερη διαδικασία μετασχηματισμού.
Αλλά ακόμη και αν η εθνικοποίηση φέρνει τα δικά της προβλήματα, δεν είναι απαραίτητα αυτά τα μέτρα για να ελέγξουμε το είδος των επιχειρηματικών πιέσεων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά του κράτους; Όπως το έθεσαν ο Fred Block και άλλοι, δεν αφήνετε τους ανθρώπους ευάλωτους σε μια «απεργία κεφαλαίου» εάν δεν κινηθείτε αποφασιστικά ενάντια στα καπιταλιστικά μονοπώλια; Έχουμε δει αυτό το πρόβλημα να προκύπτει με τον Allende στη Χιλή και πιο πρόσφατα στη Βενεζουέλα, αλλά και με πολύ πιο μετριοπαθείς κυβερνήσεις, όπου τα προγράμματα μεταρρυθμίσεων τελικά λειτουργούν ενάντια στις επιταγές του κέρδους. Δεν εξαρτάται τελικά η σταθερότητα των μετασχηματιστικών διαδικασιών από την ανατροπή της αστικής τάξης ως κυρίαρχης οικονομικής τάξης;
AGL: Η εστίαση του Block είναι ενδιαφέρουσα γιατί, σε αντίθεση με άλλες μαρξιστικές ερμηνείες, βλέπει μια πρακτική, πραγματική, συγκεκριμένη πραγματικότητα: όταν μια προοδευτική κυβέρνηση έρχεται στην εξουσία, οι καπιταλιστές ως τάξη – χωρίς καν να μιλούν μεταξύ τους – φυσικά τείνουν να κρύβουν τα χρήματά τους μακριά.
Υποθέτουμε όμως εδώ ότι μια αριστερή ή προοδευτική κυβέρνηση έρχεται στην εξουσία σε μια στιγμή καπιταλιστικής σταθερότητας, όταν συμβαίνει το αντίθετο. Οι προοδευτικές κυβερνήσεις αναδύονται σε στιγμές κρίσης – δηλαδή, όταν οι καπιταλιστές δεν ξοδεύουν ή δεν προσλαμβάνουν, όταν η κυβέρνηση και η οικονομία δεν λειτουργούν.
Πότε μια αριστερή κυβέρνηση ανήλθε ποτέ στην εξουσία όταν υπήρχε ήδη πλήρης απασχόληση; Οι προοδευτικές κυβερνήσεις εμφανίζονται ακριβώς όταν το κεφάλαιο έχει εγκαταλείψει τη χώρα, όταν δεν υπάρχουν επενδύσεις και η κερδοσκοπία είναι ανεξέλεγκτη, όταν υπάρχει μαζική ανεργία και εκτεταμένη κοινωνική αναταραχή. Μια αριστερή κυβέρνηση ανταποκρίνεται στο αίτημα του λαού για αντιμετώπιση της κατάστασης. Είναι η πηγή της νομιμότητάς της.
Εάν δεν ικανοποιούν αυτές τις απαιτήσεις, δεν οφείλεται στο ότι περιορίζονται από τις κυρίαρχες τάξεις. Είναι επειδή αυτή η κυβέρνηση δεν ήταν πρόθυμη να φτάσει μακρυά ή φοβάται τις επιπτώσεις. Με άλλα λόγια, οι περιορισμοί βρίσκονται στην ίδια την κυβέρνηση, στην κοσμοθεωρία και την αυτοπεποίθησή της.
Στη Βολιβία, πήραμε την εξουσία στη μέση μιας οικονομικής κρίσης. Εάν δεν είχαμε εθνικοποιήσει βασικούς τομείς, η κρίση θα είχε παραταθεί για δέκα ακόμη χρόνια. Πού θα βρούμε χρήματα; Στις τηλεπικοινωνίες, την ηλεκτρική ενέργεια και τους υδρογονάνθρακες. Με αυτα υπό κρατικό έλεγχο, μπορούμε να καθιερώσουμε φιλολαϊκές πολιτικές.
Οι μισθοί γίνονται γρήγορα ένα κρίσιμο σημείο. Όμως, πάνω από δεκατέσσερα χρόνια, δεν κάναμε καμια συζήτηση με τα αφεντικά για να διαπραγματευτούμε τους μισθούς, αλλά με το COB (Κέντρο Εργαζομένων της Βολιβίας). Φυσικά, πρέπει επίσης να υπολογίσετε πώς λειτουργούν οι πωλήσεις σε έναν δεδομένο τομέα, ποια είναι τα κέρδη, πώς εισπράττονται οι φόροι, πώς αναπτύσσεται η οικονομία. Μπορεί να στριμώχνεις την αστική τάξη από τη μία πλευρά, αλλά πρέπει να επιστρέψεις τα χρήματα από την άλλη με επιδοτήσεις για λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, μεταφορές, φυσικό αέριο, και ούτω καθεξής. Έτσι, όταν η αστική τάξη αρχίζει να διαμαρτύρεται, να μπορείς να πεις: «Σου δίνω φυσικό αέριο και νερό σε επιδοτούμενες τιμές. Λέτε ότι δεν θα αυξήσετε τους μισθούς; Γιατί δεν παίρνουμε τις επιδοτήσεις σας και να πατσίσουμε;»
Ένα από τα μονοπώλια του κράτους είναι η δύναμη να καθορίζει τις τιμές, τα ποσοστά μετατροπής για ακίνητα, νομίσματα και υπηρεσίες. Πρέπει να χρησιμοποιήσεις όλες αυτές τις ικανότητες γιατί, όπως ήταν η δική μας περίπτωση, ο ορίζοντας σου ως αριστερή κυβέρνηση είναι διαφορετικός.
Αυξήσαμε τους πραγματικούς μισθούς κατά 450%, από 50 σε 306 δολάρια. Γιατί όχι περισσότερα, μπορεί να ρωτήσετε; Εάν συνεχίσεις να αυξάνετε τους μισθούς, διατρέχεις τον κίνδυνο – όπως συνέβη – να επηρεάσεις τις μικρές επιχειρήσεις των οποίων τα ποσοστά κέρδους είναι πολύ μικρότερα. Θέλαμε να πάμε για έναν ελάχιστο μισθό 400 δολαρίων, αλλά είδαμε γρήγορα ότι οι μικρές εταιρείες με, για παράδειγμα, τέσσερις υπαλλήλους θα υποστουν βλάβη. Μια λαϊκή κυβέρνηση πρέπει πάντα να προσέχει τους εργαζόμενους, αλλά και κάποιους πάνω από αυτούς: μεσαία στρώματα, ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων. Στην κοινωνία μας, αυτό το στρώμα αποτελεί μέρος της λαϊκής συμμαχίας και πρέπει να τον φροντίζουμε.
Είναι στα κυρίαρχα στρώματα που πρέπει να επιβάλλεις λιτότητα. Εθνικοποιήσαμε τις ξένες επιχειρήσεις και στις τράπεζες επιβάλλαμε 50% φόρο στα κέρδη τους. Ο τραπεζικός τομέας μπορεί επίσης να αποτελέσει εμπόδιο στα κέρδη, επομένως πρέπει να τον αναγκάσεις, όπως και εμείς, να χορηγήσει δάνεια για παραγωγική δραστηριότητα: 60% όλων των δανείων ήταν για τον παραγωγικό τομέα, τα υπόλοιπα για την κερδοσκοπία, τα επιτόκια, και ούτω καθεξής. Αυτό είναι το μονοπώλιο που έχει το κράτος, για να παρακινήσει την οικονομική ανάπτυξη με ιδιωτικά χρήματα που διοχετεύει σε ορισμένα στρώματα. Με άλλα λόγια, όπου βλέπεις ότι υπάρχει αρκετή δύναμη για να ασκήσουν οι καπιταλιστές βέτο, μπαίνεις και τους διαλύεις και δημιουργείς κρατικές επιχειρήσεις.
Το κεντρικό ζήτημα για τις προοδευτικές κυβερνήσεις, ωστόσο, είναι αν υπάρχει αρκετή κοινωνική ενέργεια για να προχωρήσουμε πέρα από αυτά τα ρυθμιστικά μέτρα. Δεν εξαρτάται από το κράτος. Ορισμένοι από τους συντρόφους μου στη Λατινική Αμερική ονόμασαν το προοδευτικό κύμα «παθητική επανάσταση», σαν να υπήρχε ένα ισχυρό κύμα συλλογικής δράσης που πιέζει για νέες σχέσεις ιδιοκτησίας και ριζικό εκδημοκρατισμό, κατά την άποψή τους και οι προοδευτικές κυβερνήσεις με κάποιον τρόπο απλώς καταστέλλουν την αναπόφευκτη πορεία προς τα εμπρός.
Αλλά αυτοί οι σύντροφοί μου πρέπει να είναι σε θέση να δείξουν συγκεκριμένα πώς η κοινωνία προχωρά πέρα από τις επικρατούσες μορφές ιδιοκτησίας και διαχείρισης. Για παράδειγμα: σε ένα σημείο της τελευταίας διακυβέρνησης του MAS, ορισμένοι ανθρακωρύχοι κασίτερου στο Huanini πίεζαν να σπάσουν με τις κυρίαρχες μορφές ιδιοκτησίας και διαχείρισης, και έτσι η κυβέρνηση ενώθηκε γρήγορα με τις προσπάθειές τους. Αλλά το αποτέλεσμα ήταν το ακριβώς αντίθετο από αυτό που φαντάζονται οι σύντροφοί μου: καταλήξαμε με πέντε χιλιάδες ανθρακωρύχους να διαχειρίζονται ένα ορυχείο με δημόσια κεφάλαια και να απολαμβάνουν όλα τα κέρδη για τον εαυτό τους. Κανένα από αυτά δεν επέστρεψε στην κοινωνία. Ο τύπος αυτοδιαχείρισης εργαζομένων που πραγματοποιήθηκε από το 2010 έως το 2011 και πάλι το 2017 έως το 2018, κατέληξε σε μορφή ιδιωτικής εκμετάλλευσης.
MM FO: Δεν υπάρχει κίνδυνος να μετατραπεί η κυβέρνηση σε έναν παθητικό εκπρόσωπο της κοινωνίας; Δεν υπάρχει ένα ενδιάμεσο σημείο, κάπου ανάμεσα σε ένα όραμα για το κράτος μπροστάρη και σε αυτό του απλά συνοδευτικού του κοινωνικού; Αν φανταζόμαστε την κυβέρνηση ως παράγοντα και όχι ως εκπρόσωπο της κοινωνίας, δεν μπορεί να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στην ανατροπή της ισορροπίας των κοινωνικών δυνάμεων;
AGL: Μια προοδευτική κυβέρνηση μπορεί σίγουρα να ωθήσει ορισμένα θέματα στην κορυφή της ατζέντας και με αυτόν τον τρόπο να ρίξει φως στα πράγματα που βιώνει η ίδια η κοινωνία. Υπάρχουν άπειρα πράγματα που μια κυβέρνηση μπορεί να κάνει εκτός από την απλή διακυβέρνηση. Αλλά ο σοσιαλισμός είναι μια εμπειρία που έχει τις ρίζες της στην κοινωνία.
Είμαι λενινιστής σε αυτό το ζήτημα, όχι με τον Λένιν του πολεμικού κομμουνισμού, αλλά με τον Λένιν της ΝΕΠ . Αυτή ήταν η μεγάλη ομολογία του Λένιν: δεν έχει σημασία πόσο ριζοσπαστική είναι η πρωτοπορία, πόσα προηγμένα μέτρα εφαρμόζει. Μπορείς να κινηθείε πέρα από τον καπιταλισμό μόνο όταν η κοινωνία βιώσει αυτήν την ανάγκη.
Ο Λένιν έχει ένα υπέροχο μικρό κείμενο από το 1923 «Καλύτερα λιγότερα, αλλά καλύτερα». Αξιολογεί τον πολεμικό κομμουνισμό και καταρτίζει έναν απολογισμό αυτών των ταραχωδών χρόνων όταν η σκέψη ήταν ότι ένα σύνολο εντελώς τολμηρών μέτρων ήταν αρκετό για να ξεπεραστεί ο καπιταλισμός. Κοιτάζει πίσω και βασικά λέει, «Λοιπόν, στην πραγματικότητα, καταλήξαμε με κρατικό καπιταλισμό». Μπορούμε να κάνουμε όλες τις εθνικοποιήσεις που θέλουμε, αλλά δεν θα ξεπεράσουμε τον καπιταλισμό αν δεν υπάρχουν άνθρωποι που εργάζονται στον οικονομικό τομέα για να χτίσουν μια πραγματική κοινότητα.
Αυτό είναι ο σοσιαλισμός: οικοδόμηση κοινοτήτων. Δεν χτίζεις κοινότητες από τα πάνω, το κάνει με τον μοναδικό δυνατό τρόπο, που είναι μεταξύ των ανθρώπων. Το κράτος είναι, εξ ορισμού, η άρνηση της κοινότητας, στο βαθμό που είναι μονοπώλιο. Φυσικά, το κράτος μπορεί να συνεργαστεί προς αυτήν την οικοδόμηση, δείχνοντας προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά γνωρίζουμε τι συμβαίνει όταν προσπαθείτε να χτίσετε κοινότητα από τα πάνω.
Οι συζητήσεις στην Κούβα τα τελευταία δέκα χρόνια τείνουν να περιστρέφονται γύρω από αυτό το ερώτημα: πώς να εφαρμόσουν μέτρα που είναι κάτι περισσότερο από τις αποφάσεις του κράτους. Διότι, όπως θα έλεγε ο Λένιν, αυτός είναι ο κρατικός καπιταλισμός.
Εδώ βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα πώς να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη των κοινοτήτων στην κοινωνία. Ο αυτόχθων και αγροτικός κόσμος έχει μια κληρονομιά, αν και μπορεί να έχει υποστεί βλάβη. Αυτή της κοινότητας. Ο κόσμος στις πόλεις έχει τις δικές του κοινότητες σε τοπικό επίπεδο, σε επίπεδο γειτονιάς. Αυτό που έχουμε είναι τμήματα κοινοτήτων, και αυτά τα τμήματα μπορούν να χρησιμεύσουν ως σημείο για την έναρξη μιας νέας συλλογικής κοινωνίας. Το κράτος μπορεί να βοηθήσει σε αυτή τη διαδικασία, αλλά δεν μπορεί να την αντικαταστήσει, επειδή υπάρχει κοινότητα στο βαθμό που υπάρχει η ελεύθερη, συνδεόμενη δημιουργία παραγωγών.
Έτσι, στην ερώτησή σας, η απάντηση είναι στον Λένιν. Αυτό που έλεγε ο Λένιν είναι ότι πρέπει να είστε πάντα ένα βήμα και όχι περισσότερο από ένα βήμα μπροστά από τους ανθρώπους. Όχι δύο, όχι τέσσερα. Ένα βήμα από αυτό που αισθάνονται και σκέφτονται οι άνθρωποι. Μου αρέσει η έκφραση του Λένιν: ποτέ δεν κάνω περισσότερο από ένα βήμα πέρα από τους εργαζόμενους και την κοινωνία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου